Tekst: Patricia Jacob
Fotografie: Gözde Otman ​

De facelift van de Kinkerstraat

Fietsen door de Kinkerstraat is nu relaxter dan ooit en je kunt ook nog eens makkelijk je fiets kwijt. De metamorfose van de eens zo chaotische straat is niet van de een op de andere dag gegaan. Omgevingsmanager Baukje Cleveringa weet daar alles van.

Dat de Kinkerstraat op de schop moest, daar was iedereen het over eens: bewoners, ondernemers, de gemeente. De straat stond bekend als overvol, onoverzichtelijk en onveilig. ‘De gemeente houdt een lijst bij van black spots, plekken in de stad waar veel ongelukken plaatsvinden. De drie kruispunten in de Kinkerstaat stonden erop’, vertelt Baukje Cleveringa. ‘Ik vond het niet prettig om door de straat te fietsen’, vervolgt ze. ‘De fietspaden langs het overdekte deel waren 1,70 centimeter breed. Te smal om elkaar fatsoenlijk in te halen. Door de pilaren botsten fietsers bovendien geregeld op voetgangers. Ben je aan het shoppen, dan let je vaak minder op. Je bent in de wolken van je nieuwe aankoop, steekt je hoofd om de pilaar en, bam, opeens is daar een fietser.’ Sinds de Kinkerstraat een facelift heeft gekregen, zijn de fietspaden bij het overdekte deel nu bijna overal 250 centimeter breed en zijn fietsers en voetgangers van elkaar gescheiden door een servicestrook. ‘Op die manier hebben ze geen last meer van elkaar.’

Aanspreekpunt

Vanuit haar huis in Oost fietst Baukje naar haar kantoor in de Ten Katestraat. De Amsterdamse werkt bij het Ingenieursbureau Amsterdam, het onderdeel van de gemeente dat grond-, weg- en waterbouwprojecten realiseert. Als projectmanager heeft ze diverse projecten begeleid, zoals de vernieuwing van de Bellamybuurt. Op dit moment is ze ook omgevingsmanager bij de herinrichting van de Kinkerstraat. ‘Dit project heeft een lange aanloop gehad, vooral vanwege het uitgebreide participatieproject. Ik ben er vanaf de start in 2017 bij betrokken en ben verantwoordelijk voor participatie en communicatie. Ook onderwerpen als leefbaarheid, veiligheid en bereikbaarheid vallen onder mijn verantwoordelijkheid. Ik ben het aanspreekpunt voor het hele project.’

Kort en hevig

Van 31 januari 2022 tot 23 juni 2023 is er gewerkt om de Kinkerstraat vanaf de Bilderdijkstraat richting de Kinkerbrug in delen te vernieuwen. ‘Behalve dat de straat nu anders is ingericht, zijn bijvoorbeeld ook het tramspoor en grote delen van de riolering en drinkwater- en gasleiding vernieuwd.’
Oorspronkelijk gingen Baukje en haar team uit van vier jaar. ‘Niet ideaal voor een belangrijke winkelstraat en doorgangsroute als de Kinkerstraat, ook al werk je in fasen. Ik ben er supertrots op dat het ons is gelukt om dit terug te brengen tot anderhalf jaar. We wonnen vooral tijd door de tram om te laten rijden. Zonder de tram konden we veel meer meters maken.’ Door te kiezen voor ‘kort’, was de impact op de omgeving ‘hevig’, beseft Baukje. ‘We werkten op veel dagen: maandag tot en met zaterdag van 07.00 tot 22.00 uur. Soms werkten we ook op zondag en in de nacht. De overlast was groot.’
Ze vindt het ‘kicken’ dat het is gelukt om het project binnen de termijn te realiseren. ‘Door projecten als de Noord-Zuidlijn dachten mensen dat de herinrichting ook zou uitlopen. Toen we het eerste deel – tussen de Bilderdijkstraat en Bilderdijkgracht – op tijd af hadden, gaven we een belangrijk signaal af: we houden ons aan ons woord. Dat het project op tijd is afgekomen, komt door onze inzet en de houding van de buurt. Bijna iedereen accepteerde de overlast en liet ons ons werk doen.’

Verbetering verkeersveiligheid

Enkele jaren geleden, in 1995-1996, ging de Kinkerstraat ook al op de schop. Toen lag de focus meer op autoverkeer. Sindsdien is de intensiteit van het fietsverkeer flink toegenomen en rijden er bijna zes keer zoveel fietsers als auto’s door de straat. ‘Per dag komen hier ruim 15.000 fietsers en dat is veel.’
Behalve dat er nu meer fietsers zijn, zijn er ook meer voetgangers – winkelpubliek en toeristen. Tel daar de trams en het laad- en losverkeer bij op, en de wanorde is compleet. Hoe minder overzicht, hoe onveiliger; de herinrichting van Kinkerstraat was vooral gericht op het verbeteren van de verkeersveiligheid. Daarnaast wilde de gemeente ook onder meer de leefbaarheid, het woongenot, het winkelklimaat en de doorstroming vergroten.

Ruimte delen

Véél wensen, diverse behoeften. Hoe breng je dat alles soepel samen? ‘Vóór de herinrichting hadden alle gebruikers hun eigen weggedeelte’, zegt Baukje. ‘Al snel werd duidelijk: als je knelpunten wilt oplossen, moet je ruimte delen.’ Vanuit deze insteek ging het projectteam schetsen. Twee haalbare ontwerpen werden aan bewoners voorgelegd. Van de ongeveer duizend online stemmers koos een meerderheid van 75% voor een ‘stadsstraat’, een straat waarbij auto’s en trams het wegvak delen. Voorheen waren er 450 fietsparkeerplekken. De vernieuwde Kinkerstraat heeft er 788. Bezoekers die met de auto komen, kunnen echter niet meer in de straat staan. ‘Om ruimte te creëren, hebben we die parkeerplekken opgeheven. Bezoekers hebben een goed alternatief: de parkeergarage onder De Hallen. Er zijn nu drie grotere laad- en losplekken meer dan eerst. En: ‘Laden en lossen kan nu van 7.00 tot 20.00 uur. Buiten die tijden mogen bewoners met een vergunning op een deel van die plekken parkeren.’ Ter bevordering van de verkeersveiligheid is de maximale snelheid voor auto- en tramverkeer verlaagd naar 30 kilometer per uur. Om het overzicht op de drukste punten in de straat te verbeteren, zijn de vier tramstops samengevoegd tot twee. ‘Het samenvoegen was ook nodig om de haltes breder en langer te kunnen maken, waardoor rolstoelen en kinderwagens ook goed op de haltes kunnen komen en vlot in en uit de tram kunnen gaan.’ Aan groen is ook gedacht: de Kinkerstraat krijgt in totaal veertig nieuwe bomen.

Servicemedewerker

In haar werk gaat Baukje van project naar project. ‘Een project heeft een begin en een eind. Het is leuk om samen naar een resultaat toe te werken.’ Ze noemt de herinrichting van de Kinkerstraat ‘complex’. ‘De moeilijkheid zat ‘m vooral in de omgeving: hoe gaan we dit project hier uitvoeren? Een winkelstraat met ruim 150 ondernemers, er rijden auto’s en twee trams, er zijn gigantisch veel fietsers en voetgangers. Nood- en hulpdiensten moeten te allen tijde in de straat kunnen komen, winkels moeten bereikbaar blijven en bevoorraad worden. In de ontwerpfase waren we al aan het puzzelen over de uitvoering. We moesten zorgen dat de bedrijfsvoering van de ondernemers zo min mogelijk werd gehinderd.’ Baukje en haar team kwamen onder meer op het idee om een servicemedewerker aan te stellen. ‘Ondernemers konden bij hem aankloppen met vragen over het opruimen van bedrijfsafval of laden en lossen. Waar nodig faciliteerde hij deze werkzaamheden.’ Om de buurt te informeren over de voortgang, plaatste Baukje berichtjes in een speciale app, de Bouwapp. ‘Wat er ook was gebeurd, ik gaf er altijd uitleg bij. Ook als iets mis was gegaan, bijvoorbeeld als we per ongeluk een elektriciteitskabel hadden geraakt.’ 

Maatschappelijke waarde

Baukje is er vooral trots op dat de Kinkerstraat ‘zichtbaar veiliger’ is geworden. ‘Ik fiets nu veel fijner door de straat en kan mijn fiets goed kwijt.’ De reacties uit de buurt zijn positief. Ook al vindt een enkeling het jammer dat er nu minder tramhaltes zijn en de stop bij de Ten Katemarkt is verdwenen.
‘Een van de leukste mails kwam van een vrouw die vond dat de straat prachtig was geworden. Ze was blij dat ze eindelijk met een veilig gevoel met haar dochter door de straat kon fietsen. Dat het project op tijd af was, vond ze ook een compliment waard. Volgens haar konden andere projecten daar nog van leren. Ik ben twintig jaar geleden bij de gemeente begonnen omdat ik iets wilde bijdragen aan de maatschappij. Als mensen tevreden zijn over een project dat ik heb begeleid, heb ik het gevoel dat mijn missie is geslaagd.’